BTE a koszty przedsądowe

Czy bankowy tytuł egzekucyjny (b.t.e.) może obejmować także koszty przedsądowego dochodzenia roszczeń z czynności bankowej?

Uważam, że nie. Zgodnie z art. 786[2] § 1 kpc, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności b.t.e., sąd bada m.in. czy „roszczenie objęte tytułem wynika z czynności bankowej dokonanej bezpośrednio z bankiem lub z zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z tej czynności”.

Art. 96 ust. 1 Prawa Bankowego stanowi zaś, że b.t.e. mogą być wystawiane przez banki „na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych”.

Jeśli zatem b.t.e. jest wystawiony częściowo na podstawie dokumentów innych niż związane z dokonywaniem czynności bankowych, albo obejmuje roszczenia niewynikające z czynności bankowej dokonanej bezpośrednio z dłużnikiem, to b.t.e. w takiej części nie nadaje się do nadania mu klauzuli wykonalności.

Jako wstępne założenie interpretacyjne przyjmuję bowiem, że fragment „związanych z dokonywaniem czynności bankowych” odnosi się do obu członów alternatywy tj. i do ksiąg bankowych, i do „innych dokumentów”. W przeciwnym razie pojęcie ksiąg bankowych, jako niezdefiniowane w ustawie, stanowiłoby wrota do nieograniczonych uprawnień banku do wystawiania b.t.e., podczas gdy jest to uprawnienie szczególne (wedle tytułu rozdziału 8 Prawa Bankowego). Taka wykładnia jest zresztą wsparta treścią wspomnianego przepisu kpc.

Należy więc rozpatrzyć czy dokumenty związane z przedsądowym dochodzeniem należności są dokumentami związanymi z dokonywaniem czynności bankowych. W świetle art. 786[2] kpc kwestię tę można zredukować do następującego pytania: czy przedsądowe dochodzenie należności jest czynnością bankową?

Definicję czynności bankowych podaje art. 5 Prawa bankowego. Nic co wiązałoby się z przedsądowym dochodzeniem roszczeń (wezwania, ponaglenia, zakup usług windykacyjnych) nie zostało wymienione ani
w ust. 1 tego artykułu (czynności, które mogą wykonywać wyłącznie banki) ani w ust. 2 (czynności uznane za bankowe, o ile są wykonywane przez banki). Katalog czynności zastrzeżonych dla banków jest zamknięty, ale może być rozproszony po wielu ustawach, gdyż ust. 1 pkt 7 wymienia „wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach”. Żadna ustawa nie przewiduje jednak, aby jakiekolwiek formy przedsądowego dochodzenia roszczeń były zastrzeżone dla banków. Nie przewidują tego w szczególności przepisy o udostępnianiu informacji gospodarczej (zob. art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 14 lutego 2003 r. – Dz. U. Nr 50 poz. 424), które ograniczają krąg podmiotów uprawnionych do przekazywania informacji o dłużnikach, ale w tym wyliczeniu znalazło się obok banków jeszcze 21 innych rodzajów podmiotów.

Banki mogą też wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi tworzyć własne instytucje powołane do gromadzenia danych stanowiących tajemnicę bankową a dotyczących dłużników banków (zob. art. 105 ust. 4 i 4a Prawa bankowego). Takie przekazywanie informacji, jeśli jest związane z ponoszeniem kosztów na rzecz owych instytucji, można też uznać za przedsądowe dochodzenie roszczeń i zaliczyć do kosztów, które dłużnik jest zobowiązany zwrócić wierzycielowi na podstawie art. 471 kc. Czy jednak można je zaliczyć do czynności bankowych, jeśli tylko przekazanie informacji nastąpiło do bankowego a nie zwykłego biura informacji gospodarczej? Z jednej strony – wspomniane instytucje bankowe mogą gromadzić informacje wyłącznie od banków. Z drugiej strony – Prawo bankowe nie jest „odrębną ustawą”, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 7 Prawa bankowego. Poza tym, oba rodzaje biur informacji gospodarczej pełnią w istocie taką samą rolę w gospodarce, a przekazanie do nich informacji ma ten sam gospodarczy sens.

Roszczenie o zwrot kosztów przedsądowego ich dochodzenia nie wynika z czynności bankowych w taki sposób, jak np. odsetki za opóźnienie. Źródłem jednego jak i drugiego roszczenia jest zdarzenie polegające na nieterminowej spłacie zobowiązania przez dłużnika. O ile jednak w przypadku odsetek, obowiązek ich zapłaty wynika z samej umowy między stronami (czynności bankowej) bądź z przepisu ustawy, który stosuje się na mocy art. 56 kc, to w przypadku kosztów przedsądowego dochodzenia roszczeń wynikają one z umowy banku z podmiotem trzecim (pocztą, firmą windykacyjną, biurem informacji gospodarczej), która już czynnością bankową nie jest. Wymieniony zaś na wstępie przepis kpc pozwala zinterpretować przepisy o b.t.e. w ten sposób, że wykluczone jest obejmowanie tytułem także roszczeń niewynikających (choćby pośrednio) z czynności bankowej.

Można to uznać za lukę w prawie i postulować uzupełnienie dopuszczalnego zakresu b.t.e. również o koszty niektórych form przedsądowego dochodzenia należności, takich jak koszty wezwań, czy też przetwarzania informacji przez podmioty zewnętrzne (biura informacji gospodarczej). Taka ocena nie wpływa jednak na sposób operatywnej wykładni przepisów dokonywanej przez sądy w postępowaniu egzekucyjnym, ponieważ na przeszkodzie nazbyt liberalnej kontroli b.t.e. stoi fundamentalna zasada, iż wyjątków nie interpretuje się w sposób rozszerzający. A bankowy tytuł egzekucyjny jest wyjątkiem od zasadniczej – procesowej drogi dochodzenia roszczeń.

Wymienionych przepisów Prawa bankowego nie dotyczy nowelizacja, która weszła w życie 1 kwietnia 2007 (Dz.U.2007.42.272).